Izdenister natigeler

ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫНЫҢ ТҰРҒЫНДАРЫ АРАСЫНДА БАЛ ЖӘНЕ БАСҚА ДА АРА ШАРУАШЫЛЫҒЫ ӨНІМДЕРІН САТЫП АЛУШЫЛАРДЫ ТАҢДАУ БОЙЫНША МАРКЕТИНГТІК ЗЕРТТЕУЛЕРДІҢ НӘТИЖЕЛЕРІ

2024-02-26T15:34:30+06:00

Ара балы – бал өсімдіктерінің шырынынан аралар өндіретін құнды, көп компонентті бірегей өнім. Адам рационында бал денсаулыққа пайдалы тағам өнімі ретінде қант пен құрамында қант бар өнімдерге балама болып табылады.

Осы мақала аясында Қостанай қаласы мен облыс тұрғындарының бал және басқа да ара шаруашылығы өнімдерін тұтынушылардың қалауы бойынша маркетингтік зерттеулер мен талдаулар жүргізілді.

Бүгінгі таңда балдың 50% -ы Қытай, Аргентина, АҚШ, Украина, Түркия және Ресейде өндіріледі. Бал экспорттайтын елдер икемді экономикалық және ұйымдастырушылық өзара әрекеттесуімен ерекшеленеді. Құқықтық қорғау тетіктері мен толыққанды жұмысты, өнімді өткізуді және ел бюджетіне валюталық түсімдерді қамтамасыз ететін саланың дамыған инфрақұрылымы басты рөл атқарады.

Осы мақаланың материалдарында тұтынылатын ара шаруашылығы өнімдерінің түрлеріне талдау, бал және басқа да ара шаруашылығы өнімдерін таңдау кезіндегі сапа критерийлері, сондай-ақ тұтынушылардың таңдауын анықтайтын факторлар бар. Сондай-ақ, тұтынушылар арасында балдың (омарталардың) шығу тегі бойынша басымдықтар анықталды.

Зерттеуде Қостанай облысының аудандарындағы бал тұтынушыларының мінез-құлқына, қалаулары мен талғамдарына әсер ететін негізгі сипаттамалары топтастырылған. Мақсатты аудиторияға сауалнама нәтижелерін сандық талдау арқылы бал және басқа да ара шаруашылығы өнімдерін сатып алушылардың орташа портреті құрастырылды, оны кәсіпкерлер өз өнімдерін жоспарлау мен жылжытудың барлық кезеңдерінде пайдалана алады.

Отандық және шетелдік ақпарат көздерінен алынған мақалаларға сілтеме жасай отырып, осы мәселе бойынша білімнің жай-күйіне әдеби шолу жасалды.

Алынған нәтижелерді отандық өндірушілер ара шаруашылығы өнімдерін жылжыту стратегиясын әзірлеу және оңтайландыру кезінде пайдалана алады.

ЖЫЛДЫҢ ӨТПЕЛІ КЕЗЕҢІНДЕ БРОЙЛЕР -БАЛАПАНДАРДЫҢ ӨСІРУ КЕЗІНДЕ "ГИДРО РЕКС ВИТАЛ" СТРЕССКЕ ҚАРСЫ ПРЕПАРАТТЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

2024-02-14T11:49:34+06:00

Жылдың өтпелі кезеңінде бройлер-балапандарын өсіру кезінде "Гидро Рекс Витал" стресске қарсы препаратын қолданудың тиімділігі зерттелді. Тәуліктік жаста аналогтар әдісімен 4 топ құрылды (бақылау және үш тәжірибелі). 42 жасқа дейінгі барлық топтардың балапандары құс қорада (жеке секцияларда) еденде өсірілді. 1-бақылау тобында препарат қолданылмады, ал 2, 3 және 4-тәжірибелік топтарда ауыз сумен тұндырылған препараттың дозасы сәйкесінше 1 тонна суға 200, 300 және 400 мл құрады. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, 1(к), 2, 3 және 4 топтардағы балапандардың сақталуы 90,0; 93,3; 96,7; 96,7 %, балапандардың тірі салмағы 42 күндік жаста-2,49; 2,60; 2,65 және 2,57 кг, тірі салмақтың орташа тәуліктік өсуі – 58,3; 60,8; 62,0 және 60,0 г, тірі салмақтың 1 кг өсуіне арналған азық шығындары-1,85; 1,74; 1,69 және 1,57 кг, таза ұшаның сою шығымы – 72,2; 74,9; 76,3 және 74,0%, өндіріс рентабельділігі сәйкесінше 17,0; 26,3; 31,3 және 30,8% құрайды. Бройлер-балапандарына төзімділігі мен өнімділігін арттыру, өнім бірлігіне азық шығындарын және еттің өзіндік құнын төмендету, өндірістің рентабельділігін арттыру мақсатында тәуліктен бастап өсіру кезеңінің соңына дейін 1 тонна суға 300 мл дозада "Гидро Рекс Витал" стресске қарсы препаратын сумен ішуге ұсынылды. Жеңімпаз топты, еуропалық өнімділік индексінің орнын тез анықтау үшін зерттеулерде ет өндіру тиімділігінің ресейлік индексін қолданған жөн.

ІЛE AЛAТAУЫНДAҒЫ ДОЛAНA ЖAПЫРAҚ ШИРAТҚЫШТЫҢ ФEНОЛОГИЯЛЫҚ ЗEРТТEУЛEРІ

2024-03-01T14:25:07+05:00

Мaқaлaдa Ілe-Aлaтaу мeмлeкeттік ұлттық саябағының aумaғындa долaнa жaпырaқ ширaтқыштың Cacoecіa crataegana Hb. дaмуының гeогрaфиялық жәнe экологиялық eрeкшeліктeрі бойыншa зeрттeу нәтижeлeрі турaлы мәлімeттeр кeлтірілгeн.

Зeрттeудің нeгізгі мaқcaты - оcы зиянкecтeрдің дaмуынa әceр eтeтін фaкторлaрды нaқтылaу, долaнa жaпырaқ ширaтқыштың Cacoecіa crataegana Hb. фeнологиялық жәнe экологиялық eрeкшeліктeрін aнықтaу жәнe Cивeрc aлмa aғaшының оcы зиянкecтeрмeн уaқтылы күрecу шaрacын қолдaну үшін eң оcaл кeзeңдeрін aнықтaу.

Зeрттeу бaрыcындa долaнa жaпырaқ ширaтқыштың дaмуынa әceр eтeтін нaқты күндeр мeн aбиотикaлық фaкторлaр aнықтaлды. Долaнa жaпырaқ ширaтқыштың функцияcының зeрттeу нәтижeлeрі жинaқтaлды, cонымeн қaтaр оcы зиянкecтeрдің дaмуының фeнологиялық күнтізбecі дaйындaлды. Aлмaты облыcының тaу eтeгі aймaғындa Ілe-Aлaтaу мeмлeкeттік ұлттық саябағының aумaғындa зиянкecтeр 2018-2019 жылдaры бір ұрпaқ рeт бeрді. Зиянкecтeрдің eрeкшe қaуіпті кeзeңінің ұзaқтығы aуa - рaйынa бaйлaныcты 35-тeн 40 күнгe дeйін cозылды. Бұл зиянкecтeрмeн күрecу үшін фeнологиялық жәнe экологиялық дeрeктeрді нaқты білу өтe мaңызды. Зaмaнaуи фeнологиялық дeрeктeрді aнықтaғaннaн кeйін мeхaникaлық, биологиялық нeмece химиялық бaқылaу шaрaлaрын қолдaнуғa болaды.

ФОСФАТТАРДАН САРҚЫНДЫ ТАЗАЛАУ ҮШІН РЕАГЕНТ РЕТІНДЕ СУ ҚҰБЫРЫ ТҰНБАСЫН ПАЙДАЛАНУ

2024-02-19T10:15:36+06:00

Бұл мақалада Қазақстан Республикасы Астана қаласындағы ауыз су тазарту қондырғыларында пайда болған шөгінділерді қосу арқылы тазарту қондырғыларындағы фосфаттарды жою бойынша зертханалық зерттеулердің нәтижелері берілген. Құм ұстағышқа дейін және биологиялық тазартудан кейін алынған сарқынды суларға, фосфаттардан сарқынды суларды тазартуға арналған сорғы және сүзу станциясының шлам карталарынан шөгінділерді қосудың тәжірибелік зертханалық зерттеулерінің нәтижелері келтірілген. Зерттеу барысында алынған зертханалық тәжірибелік мәліметтерге сәйкес, 1 литр ағынды суға 50 миллилитр шөгінді қосқанда фосфатты тазарту әсері 94,5% аралығында болады.

ТҰЗДАНҒАН ТОПЫРАҚТЫ ЖАҚСАРТУ ӘДІСТЕРІН ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БАҒАЛАУ

2024-03-15T09:03:10+05:00

Зерттеулер егіншілік экожүйесінде Жамбыл облысы, Байзақ ауданының суғармалы сұр топырақтарында жүргізілген. Топырақ сипаттамаларының толық нәтижелерін алу үшін екі бағыт белгіленген. Бірінші бағыттағы зерттеулер тұзданған және сортаңды жерлердің су-физикалық қасиеттерін, топырақ тығыздығының әр түрлі көрсеткіштеріндегі топырақ ылғалының динамикасын анықтауға арналған. Екінші бағытта- тұзды жерлерді жақсарту әдістері, атап айтқанда, жүйектер мен атыздар бойынша суғару технологиялары және терең қопсыту арқылы ресурс үнемдейтін топырақтағы тұздарды шаю технологиялары қарастырылған. Сонымен қатар қолданылған мелиоративтік шаралардың тиімділігі экологиялық тұрғыда бағаланған.

Сор топырақты егістіктерді жақсарту мақсатында тұзды шаюды терең қопсытумен ұштастыра жүргізудің қажеттілігі танаптық және монолиттік зерттеулер жүргізу арқылы анықталған. Сонымен қатар, ыза суларының деңгейі жер бетінен жақын жатқан егістіктерде шаюды, мүмкіндігінше, жабық коллекторлы–керізді желілері бар танаптарда, қолдану ұсынылған. Егер ондай мүмкіндік болмаса уақытша ашық керіздер арқылы өткізуге болады. Мұндағы α топырақтағы тұздардың шайылу деңгейін бағалайтын көрсеткіш болып табылады және орындалған топырақты жақсарту тәсілдерін экологиялық бағалауға қолданылған. Тұзданған топырақты шаюдың тиімділігі топырақтың өңделуіне, әсіресе тереңдігімен жер жырту әдісімен тікелей байланысты екендігін көрсетті.

ҚЫЗЫЛОРДА ОБЛЫСЫ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ КҮРІШТІҢ ӨНІМДІЛІГІНЕ СУАРУ ЖӘНЕ ТЫҢАЙТҚЫШТЫҢ ӘСЕРІ

2024-02-02T17:29:49+06:00

Күріштің жалпы өнімі мен өнімділігін арттыруда минералды тыңайтқыштар ең маңызды рөл атқарады. Күріштің қоректік заттардың болуына жауап беруі оның жоғары өнімді қалыптаcтырудағы әлеуетті биологиялық қабілетімен, cондай-ақ cу баcқан топырақта болатын процеcтердің қарқындылығымен түcіндіріледі. Күріш өcірудің озық шеберлері мен шаруашылықтардың тәжірибеcі күріштің мол өнім алатынын көрcетеді.

Қазіргі уақытта әлемнің көптеген күріш егетін елдерінде күрішке қолданылатын тыңайтқыштардың жалпы көлемі артып келеді. Толық минералды тыңайтқышты енгізгеннен баcтап тыңайтқыш бермеген егіcтікпен cалыcтырғанда 50-70% өнім береді. Бұл ретте өте жоғары қайтымдылығы байқалады.

Түcімділіктің енгізілген тыңайтқыштардың жалпы мөлшеріне тікелей тәуелділігі бар екенін атап өтуге болады. NPK 100 кг/га немеcе одан да көп мөлшерде қолданылатын елдерде күріш өнімділігі 35 центнерден төмен түcпейді. Күріш өнімділігін арттырудың бір резерві минералды тыңайтқыштарды қолдану тиімділігін арттыру болып табылады.2016 жылы минералды тыңайтқыштарды енгізу нормалары N₁₂₀Р₉₀К₆₀, N₁₅₀P₉₀K₆₀, N₁₈₀P₉₀K₆₀ мен мерзімдері бойынша 42 га алқапта егіcтік тәжірибелер жүргізілді. Күрішті тыңайтқыштың үш дозаcымен өcірілді. Өcіру технологияcы аймақ үшін жалпы қабылданған.

2016 жылғы зерттеу нәтижелері бойынша түйе жоңышқадан кейінгі күріш дақылы үшін тыңайтқыштың оңтайлы мөлшері N₁₅₀P₉₀K₆₀ болып табылады. Азоттыңмөлшерін 180 кг-ға дейін ұлғайту шығымдылықтың айтарлықтай өcуін қамтамаcыз етпейді (49,2-47,5 = 1,7 ц/га),cондай-ақ азоттың оcы мөлшерде күріштің вегетациялық кезеңі жоғарылайды және боc дәндердің пайда болуына әкеледі.

КҮРТІ СУАРУ МАССИВІНІҢ СУҒАРУ ЖҮЙЕЛЕРІ МЕН ҚҰРЫЛЫМДАРЫНЫҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ЖӘНЕ ПАЙДАЛАНУ СЕНІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ

2024-02-21T16:56:28+06:00

Суару жүйелері мен олардың элементтерінің техникалық жағдайын бағалау көрсеткіштері мен критерийлері қарастырылып, олардың нормативті мәндері келтірілген. Суару жүйелерінің, каналдар мен құрылымдардың гидравликалық тиімділігі мен пайдалану сенімділігін бағалаудың негізгі критерийлері ұсынылған. Мысал ретінде Күрті су қоймасы маңындағы Күрті суару массивінің каналдарын зерттеу және оның техникалық жағдайын бағалау нәтижелері келтірілген.

Суару жүйесі каналдарының пайдалы әсер коэффициенті (ПӘК) жүйе жұмысының негізгі көрсеткіштерінің бірі болып табылады және суды бөлуді басқаруда маңызды рөл атқарады.

Суару суының ысырабын барынша азайту, су алу және оны тасымалдау көлемдерінің сақталуын қамтамасыз ету – өте маңызды міндет.

Егістіктерді суару мақсатында жұмсалатын «тасымалдау – тарату – суару» технологиялық циклі бойынша суару көзінен бастап келесі су ысыраптарынан құралады екен: а) магистральдық су құбырлары (каналдар, құбырлар) бойынша; б) суармалы жерлерде.

Су шаруашылық мен суару каналдарының жалпы су ысыраптары келесі ысыраптардан тұрады екен: сүзілу – 40%, булану – 3%, құрылымдар мен ақаба су ретінде ағып кету – 17%.

Қазақстан Республикасы бойынша ақпараттық материалдарын талдау және ғылыми зерттеулер нәтижелері бойынша суару жүйелеріндегі ысыраптар су көзінен алынатын су мөлшерінің 50-65%, оның ішінде каналдардан сүзілу кезіндегі ысыраптар 45%-дан 55%-ға дейін, булану шығыны 5%-дан 10%-ға дейін жететіндігін көрсетті.

МАЛАЗЫҚТЫҚ ДАҚЫЛДАР МЕН АҒАШ ЕКПЕЛЕРІН СУАРУ ҮШІН ТӨГІНДІ СУЛАРДЫ ТОЛЫҚ ТАЗАРТУДЫҢ ӨЗЕКТІЛІГІ

2024-02-15T15:46:28+06:00

Уақтылы шешуді талап ететін күрделі және өзекті геоэкологиялық проблемалардың бірі су ортасында өндірістік және тұрмыстық қалдықтардың, яғни қауіпсіз кәдеге жаратуды талап ететін қалалар мен өнеркәсіптік объектілердің сарқынды суларының жинақталуы болып табылады. Бұл проблема гидроэкологиялық нормалаумен тығыз байланысты, оның негізінде олардың табиғи тербеліс аралықтары, табиғи жүйелердің суретін сақтауды қамтамасыз ететін параметрлердің шекті және критикалық шамаларын анықтау анықталады.

Республиканың қалалары мен өнеркәсіптік кәсіпорындарынан шығатын төгінді суларды талдау олардың көпшілігі ластаушы ингредиенттердің құрамы бойынша малазықтық дақылдарды суаруға өте қолайлы екенін көрсетеді.

Шаруа қожалықтарының тәжірибесі көрсеткендей, төгінді суларды қолдана отырып суару жүйелерін жобалау экологиялық және экономикалық тұрғыдан өте тиімді болып табылады. Төгінді сулар өсімдіктерге пайдалы заттарға бай. Мамандар біздің қалалардағы барлық төгінді сулардың 60% - ы тыңайтқыш қасиеттері бойынша 200 миллион тонна көңге тең деп есептеді. Жыл сайын Қазақстанда нормативтік таза және биологиялық тазартылған төгінді тек жылына 1,5 млрд.м³ дейінгі қалалар бойынша ағызады, олар 5000 м³/га суару нормасымен 30000 га жерді суаруға болады.

Мақалада дренаж жүйелерінің жағдайы экологиялық қауіпсіздік пен табиғи кешеннің тұрақтылығының факторы ретінде қарастырылады. Су бұру жүйелерінің қоршаған ортаға теріс әсерін болдырмау және бірқатар экологиялық проблемаларды жою мәселесін шешу өткен ғасырдың ортасынан екінші үштен біріне дейін салынған кәріз тазарту қондырғыларының көпшілігін қайта өңдеу қажеттілігімен тікелей байланысты.

Қажетті іс-шаралар ұсынылды, оларды іске асыру жемшөп дақылдары мен ағаш екпелерін суаруға қойылатын талаптарға сәйкес тазарту құрылыстарында төгінді суларды тазартудың кепілді дәрежесін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДА ЖЕРДІ ҚАШЫҚТЫҚТАН ЗОНДТАУ ЖӘНЕ NDVI ТАЛДАУ ДЕРЕКТЕРІН ҚОЛДАНУ

2024-02-06T09:12:38+06:00

Бұл мақалада деградацияға ұшыраған жерлерді бағалау үшін жерді қашықтықтан зондтау деректерін пайдалану мүмкіндігі мен маңыздылығы бойынша жұмыс нәтижелері берілген. Соңғы жылдардағы жер жағдайының тенденциялары талданды, бұл деградацияға ұшыраған жерлердің динамикасы мен масштабын толық бағалауға мүмкіндік берді. Шығыс Қазақстан облысы жерлерінің жағдайына бағалау жүргізілді. Оның таңдауы жердің көп бөлігі ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы жерлеріне тиесілі болуына байланысты болды. Жұмыс геоақпараттық технологиялар мен қашықтықтан зондтау деректерін қолдану арқылы жүргізілді. Бұл әдіс зерттеу уақытын айтарлықтай қысқартуға, сондай-ақ айтарлықтай қашықтықта орналасқан аймақта зерттеу жүргізуге мүмкіндік берді. Жұмысты орындау үшін вегетациялық кезеңде Landsat 8-9 ашық қолжетімді спутниктік суреттері пайдаланылды. Талдау NDVI индексін пайдалана отырып, деградацияға ұшыраған жерлерді анықтауға, сондай-ақ бейімділік дәрежесін бағалауға мүмкіндік берді. Барлығы 2014-2023 жылдар аралығында Шығыс Қазақстан жерінің жағдайы 1974929,3 гектардан 2487511,4 гектарға дейін нашарлады. Зерттеу жерді қашықтықтан зондтау деректері мен ГАЖ технологияларын пайдаланудың маңыздылығын көрсетті, сонымен қатар кейінгі зерттеулерге негіз болады. Мәселені шешу жолдары туралы ұсыныстар айтылып, өңірдегі жерге орналастыруды жетілдіру, оның ішінде жерді қалпына келтіру және ұтымды пайдалану мүмкіндіктері туралы ұсыныстар айтылды.

АҚМОЛА ОБЛЫСЫ ЖАҒДАЙЫНДА БҰТАЛЫ ИНТРОДУЦЕНТТЕРДІҢ ТҰҚЫМДЫҚ МАТЕРИАЛЫНЫҢ ӨНУІН АРТТЫРУ ӘДІСТЕРІН ЗЕРТТЕУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ САҚТАУ ЖАҒДАЙЛАРЫН ОҢТАЙЛАНДЫРУ

2024-02-27T15:04:05+06:00

Тұқымдар ересек өсімдіктерге қарағанда стресске төзімді. Сондықтан өсімдіктер көбінесе топырақта тұқымдарының сақталуын қамтамасыз етеді. Атап айтқанда, төзімді топырақ тұқым қорлары тұқымдардың жарамдылық мерзімін тиімді ұзартып, олардың өнгіштігін сақтап қана қоймайды, сонымен қатар тұқымның өну мерзімін ұзарта алады, осылайша тұқымдар өну кезінде кездесетін тәуекелдерді азайтады және популяцияның жаңаруы мен қалпына келуіне ықпал етеді. Дегенмен, Tamarix ramosissima және Salix purpurea тұқымдарының өнгіштігінің мерзімі қысқа, температураның кең ауқымында тез өніп шығуы мүмкін және "оппортунистік" өну стратегиясына ие, сондықтан тұрақты топырақ тұқым қорын құра алмайды. Екінші жағынан, Tamarix ramosissima өсімдігі көктемде де, жазда да репродуктивті маусымда жоғары өнгіш тұқым бере алады, ал тамыз-қыркүйек айларында жазғы гүлдерден алынған тұқымдар қыстың басында 80% - дан астам өміршең болып қалады (қараша, піскеннен кейін 2 айдан кейін). Зерттеулер көрсеткендей, мұздату температурасынан төмен температура көптеген ағаштар мен бұталардың тұқымдарын ұзақ уақыт құрғақ сақтау үшін оңтайлы болып табылады, бұл тұқымның жақсы өнуін сақтайды. Келесі көктемде ауа температурасы көтеріліп, қар еріген кезде, жазғы гүлдердің өміршең тұқымдарының өнуіне кепілдік беріледі және ерте көктемде сәтті тамыр алады. Tamarix ramosissima және Salix purpurea -ның үздіксіз гүлдену мен жеміс берумен байланысты репродуктивті стратегиялары оған "тірі тұқым банкін" құруға мүмкіндік береді және оның тез өну тактикасы репродуктивті табысқа жетуге мүмкіндік беретін қолайлы жағдайларда көшеттерге тұқымның өнуін қамтамасыз етеді.

Кілт сөздер: Tamarix ramosissima, Salix purpurea, тұқым өнгіштігі, стресске төзімді, тұқым қоры, өміршеңдік, сорттар құру.

АҚТІКЕН МИКРОКЛОНЫНЫҢ ӨСУІ ЖӘНЕ ДАМУЫНА ЖАРЫҚТАНДЫРУ ӘРЕКЕТТЕСУІ ЖАҒДАЙЫНДА ФИТОСТИМУЛЯТОРДЫҢ ӘСЕРІ

2024-02-13T17:03:18+06:00

Мақалада Nitrariaceae тұқымдасының өкілдері – Шобер ақтікені (Nitraria Schoberi L.) және Сібір ақтікені (Nitraria sibirika Pall.) микроклондарының өсіру кезінде олардың өсуі мен дамуына әртүрлі концентрациядағы фитостимуляторлардың әсері қарастырылады. НСҚ немесе ИСҚ фитогормондарының 0,2, 0,3 және 0,5 мг/л концентрациядағы әсері in vitro дақылында әртүрлі Nitraria түрлерінің өркен өсу қарқындылығын және ризогенезді жоғарылататыны көрсетілген. Зерттеудің мақсаты жемістері мен жапырақтарында биологиялық белсенді заттардың бай кешені бар ерекше және пайдалы өсімдіктің микроклондық көбею процесінде тиімді жұмыс істеу үшін әртүрлі жарықтандыруды қолдану жағдайында әртүрлі фитостимуляторлардың әсерін зерттеу. Зерттеудің мақсаты жемістері мен жапырақтарында биологиялық белсенді заттардың бай кешені бар ерекше және пайдалы өсімдіктің микроклондық көбею процесінде тиімді жұмыс істеу үшін әр түрлі жарықтандыруды қолдану жағдайында әр түрлі фитостимуляторлардың әсерін зерттеу болып табылады. Зерттеу жұмысында ұлпа дақылындағы ақтікен микроклондарының өсуі мен дамуына қатысты әр түрлі жарықтандырудың әсер ету нәтижелері келтірілген, онда өсу реттегіштері мен фитолампалардың бірлескен әсері барысындағы жарықтандырудың ақтікен экспланттарында морфогенетикалық процестерді ынталандыруға әкелетіні анықталды, сонымен қатар фитогормондардың төмен концентрациясында микроклоналды дақылдардың өсуін реттеу үшін пайдалануға болады, сондай-ақ өсімдіктерді ex situ жағдайларға көшірмес бұрын тамыр жүйесінің дамуын ынталандыру үшін де фитолампаларды қолданған жөн.

ШАРДАРА СУАРУ АЛҚАБЫНЫҢ МАҚТА АУЫСПАЛЫ ЕГІС ДАҚЫЛДАРЫНДАҒЫ ЖЕР АСТЫ СУЛАРЫНЫҢ РӨЛІ

2024-02-05T15:30:20+06:00

Мақалада Түркістан облысындағы Шардара суару алқабының сұр топырақты мақта ауыспалы егісінде жүргізілген зерттеу нәтижелері келтірілген.

Осы жылғы далалық зерттеулер мақта ауыспалы егіс дақылдарын өсірудегі сұр топырақтың, дәнді және көкөніс дақылдарын өсірудегі қоңыр және қара топырақтардың агроресурстық әлеуетін анықтады. Шардара суғару алқабының табиғи-климаттық жағдайы мақта ауыспалы егіс дақылдарын өсіру үшін қолайлы екені анықталды, ауаның орташа жылдық температурасы +12,5°с, температураның 10°С – тан жоғары қосындысы 4600-4800°с-қа тең, радиация жылына 60 ккал/см²/құрайды. Аллювиалды топырақ, егістік қабатының көлемдік массасы – 1,3 – 1,4 г/см³, кеуектілігі 48-50%, сүзу коэффициенті 0,08-0,26 м/тәул., тұз мөлшері-0,2–0,4%, жер асты суларының деңгейі 0,5–3,0 м, минералдылығы 1,2-3,7 г/л.

38731 га алқапта мақта егілді, суару мөлшері 10600-15300 м³/га, өнімділігі 22,2-24,65 ц/га. Суару каналдарының жалпы ұзындығы 91798,2 км құрайды, оның ішінде 12190,0 км шаруашылықтан тыс және 79718,2 км шаруашылықта.

Суармалы егіншіліктегі қиындықтар дренаж желісінің нашар жұмыс істеуінен, магистральдық арналардан сүзілуден, шаруашылықішілік суару жүйелерін ұтымсыз пайдаланудан және басқа да жағымсыз факторлардан туындайды. Соның салдарынан республикада 300 мың гектарға дейін суармалы жер қанағаттанарлықсыз жағдайда, ал бір млн.гектардан астам жер қолданыстағы суару желілерін түбегейлі жақсартуды талап етеді.

АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ЖЕРЛЕРІНІҢ ДЕГРАДАЦИЯЛАНУЫН ЕСКЕРІП ПАЙДАЛАНБАУ МӘСЕЛЕЛЕРІН ТАЛДАУ

2024-02-26T10:09:33+06:00

Қазақстандағы пайдаланылмай жатқан ауыл шаруашылығы жерлерінің мәселесі бүгінгі таңда өзекті болып отыр. Соңғы отыз жылда ауылшаруашылық жерлерінің көлемі күрт қысқарды. Қазақстан жер көлемі жөнінен әлемде 9-шы орында тұрған орасан зор жер әлеуетіне ие, бірақ ауыл шаруашылығына жарамды бұл аумақтардың көпшілігі жекенің қолында бос. 2023 жылы 4,6 миллион гектар жер мемлекет меншігіне қайтарылса, барлығы 2022 жылдың басынан бері 10 миллион гектар жер қайтарылды. Бұл мақаланың мақсаты - деградация процестерінің мәселелерін зерттеу және ауыл шаруашылығы жерлерінің жағдайын талдау. Авторлар осы мақалада ауыл шаруашылығы алқаптарының сандық және сапалық жағдайының өзгеру динамикасын көрсетіп, ауыл шаруашылығы жерлерінің күйінің деградациялық өзгерістерінің себептерін ашып, деградация процестерінің дамуының салдарын анықтайды. Бұл мақаланы жазу барысында теориялық талдау, салыстыру, жүйелік және құрылымдық-функционалдық талдау сияқты жалпы ғылыми әдістер қолданылды. Нәтижелер – ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді пайдаланудың өзгеру динамикасы көрсетіліп, деградация процестерінің түсінігі ашылды және ауыл шаруашылығы жерлерінің жай-күйінің өзгеруіне талдау жасалды, ауыл шаруашылығы жерлерін деградацияға байланысты өзгерістер себебінен пайдаланбаудың экологиялық, экономикалық және әлеуметтік салдары анықталады.

АҢ ШАРУАШЫЛЫҚ БАСҚАРУЛАРЫНЫҢ ТІБІРЛІГІН ТАЛДАУ АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ

2024-02-15T11:46:10+06:00

Мақалада 2021 жылғы аңшылық маусымындағы Алматы облысындағы аңшылық шаруашылық субъектілерінің аңшылық-экономикалық көрсеткіштері сипатталған және олардың рентабельділігін талдау нәтижелері берілген. Облыста 3 жыл ішінде ауланатын жануарлар түрлерінің динамикасы көрсетілген. Алынған мәліметтер негізінде аңшылық шаруашылықтардың экономикалық көрсеткіштері бойынша жіктелуі ұсынылады.

Қазіргі жағдайда аңшылық шаруашылығының экономикасын түсіну мемлекет тарапынан осы саланы тиімді басқару және аңшылық өнімдерін тұтыну нарығын (ішкі және сыртқы) қалыптастыру үшін қажет.

ҚАЗАҚСТАНДА ЖЕР УЧАСКЕСІНЕ ҚАТЫСТЫ СЕРВИТУТ БЕЛГІЛЕУ

2024-02-16T09:45:23+06:00

Бұл мақалада өндірістік нысандарды салу мақсаттары үшін сервитут (жария және жеке) белгілеу мүмкіндігін болуына қатысты Қазақстан Республикасының заңнамасын талдау нәтижелері бойынша зерттеу қорытындылары ұсынылған.

Сервитуттың анықтамасы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде берілмеген, дегенмен бұл анықтама ҚР Жер кодексінде және басқа да заңдарда кездеседі.

Қазақстан Республикасы Жер кодексінің 12-бабының 38) тармақшасына сәйкес сервитут - бөтеннің жер учаскесін шектеулі мақсатты пайдалану құқығы, оның ішінде өту, өту, қажетті коммуникацияларды тарту және пайдалану, аңшылық және өзге де қажеттіліктер үшін. . Сондай-ақ Қазақстан Республикасының Жер кодексінде сервитутқа жеке тарау арналған.

Қазақстан Республикасының Жер кодексінде сервитуттарды белгілеу бойынша құқық қолдану тәжірибесін жүргізу барысында ішкі қайшылықтар мен құқықтық вакуумдар анықталды.

Өзінің табиғаты бойынша сервитут субъектінің өзіне тиесілі жер учаскесіне, егер оны толық пайдалануға кедергілер болса, оған қатысты меншік құқығын жүзеге асырудың көмекші тәсілі болып табылады.

Заңнамада меншік иесі немесе жер пайдаланушы мүдделі жеке және заңды тұлғаларға жер учаскесін шектеулі мақсатты пайдалану құқығын беруге міндетті болатын бірқатар жағдайларды қарастырады. Мұндай жағдайларға мемлекеттік табиғи-қорық қорының мұқтажы үшін, газбен жабдықтау жүйелеріне қол жеткізу үшін, мемлекеттік орман иеленушілерге мемлекеттік орман қоры учаскелеріне шектеулі қолжетімділік үшін сервитут беру жатады.

Нәтижелерді пайдалану саласы - жерге орналастыру және жерге орналастыру процесі, жер кадастры.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЖЕРДІ ХИМИЯЛЫҚ МЕЛИОРАЦИЯЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ОҢТАЙЛАНДЫРУ

2024-02-20T09:04:02+06:00

Мақалада Жамбыл облысының тозған жерлерінде химиялық мелиорацияны энергия тиімді пайдалану технологиялары қарастырылған. Зерттеу нәтижелері бойынша химиялық мелиорацияның энергия тиімді технологияларын қолдану топырақтың қолайлы тұзды режимін, сондай-ақ отын-энергетикалық ресурстарды үнемдей отырып, жүгері дәнінен жоғары өнім алуды қамтамасыз ететіні анықталды.

Тозған жерлердегі химиялық рекультивацияны энергия тиімді пайдалануды зерттеу бойынша далалық тәжірибелер 2 га алаңдағы ҚазСШҒЗИ тәжірибелік-өндірістік алаңында жүргізілді.

Зерттеудің есептік деректері негізінде мелиоранттардың әртүрлі түрлерін және рекультивация әдістерін қолдану кезінде мелиорациялық шаралардың энергия сыйымдылығы анықталды. Объективті бағалау үшін энергия сыйымдылығы көрсеткіштері екі топқа бөлінді: шығындар түрі және қалпына келтіру әсері бойынша.

Химиялық мелиорацияның әртүрлі технологияларын қолдану жөніндегі зерттеулердің нәтижелері технологияның ең тиімдісі - "минералды және сұйық фосфогипс химмелиорантын (CaSO4ꞏ2H2O) + Сулы аммиакты (NH3 + NH4OH), фосфогипс дозасын 5 т/га + Сулы аммиак дозасын 50 кг/га, 25% концентрациясын біріктіру арқылы берілетінін көрсетті.

Зерттеу 2021-2023 жылдарға арналған "суарудың жаңа жерлерін енгізу, қолданыстағы суару жүйелерін реконструкциялау және жаңғырту кезіндегі суарудың технологиялары мен техникалық құралдары" ғылыми-техникалық бағдарламасы (ЖРН ВR 10764920) бойынша агроөнеркәсіптік кешен саласындағы ғылыми-зерттеу жұмысын іске асыру шеңберінде орындалды.

ҚР ЖАЛҒА БЕРІЛГЕН ЖЕР ПАЙДАЛАНУДЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ

2024-02-14T11:57:10+06:00

Жер мәселесі әлеуметтік, саяси және мемлекеттік басымдықтарға байланысты азаматтарды ғана емес, жалпы қоғам мен мемлекетті де алаңдататын өзекті мәселелердің бірі болды және болып қала береді. Бұл туралы Қазақстан Республикасының Президенті Қ.К. Тоқаевтың "Сындарлы қоғамдық диалог – Қазақстанның тұрақтылығы мен өркендеуінің негізі" Жолдауында айтылған. Президент қоғамды толғандыратын жер мәселесіне жеке тоқталып, "Жер ресурстарын тиімсіз пайдалану мәселесі өзекті болып отыр"деп атап өтті. Ол «фермерлерге жемшөп дақылдарды өсіруге жер тапшылығы» мәселесі туындап жатқанда жерді тегін жалға алу құқығын алған және жерді пайдаланбай босқа ұстап отырған «латифундистер» деп аталатындардың бар тобына тоқталды. «Пайдаланылмай жатқан ауыл шаруашылығы жерлерін қайтарып алатын кез келді. Жер – біздің ортақ байлығымыз және оны кім игерсе, соған тиесілі болуы тиіс… Бұл – өте маңызды мәселе деді Қ.К. Тоқаев. Сондай-ақ, Президент Үкімет пен Парламентке "тиісті механизмдерді әзірлеп, ұсынуды" тапсырды [1]. Президенттің айтқаны іс жүзінде де расталып отыр. Тек Алматы облысы бойынша 576 пайдаланылмайтын жер телімдері анықталды (Қарсай ауданы 40/900 га, Ақсу ауданы 27/1,1 мың га, Балқаш ауданы 400/90 мың га, Еңбекшіқазақ ауданы 39/9,4 мың га, Сарқан ауданы 26/12,5 мың га, Панфилов ауданы 44/11,3 мың га), жалпы ауданы 125,2 мың га. Алматы қаласы бойынша жалпы ауданы 2596 га (Медеу, Алатау, Наурызбай және Түрксіб аудандары) осы санаттағы 332 игерілмеген жер телімдері анықталды. Жалпы Алматы қаласы бойынша уәкілетті органдар барлығы 1852 игерілмеген телімдерін анықтады, ауданы 5581 га (коммерциялық аймақ – 1376 телім, ауданы 2737 га, ауыл шаруашылығын пайдалану – 332 телім, ауданы 2596 га, тұрғын үй аймағы – 144 телім, ауданы 248 га)

ЖЕР РЕСУРСТАРЫ НАРЫҒЫНЫҢ МАРКЕТИНГТІК АСПЕКТІЛЕРІ

2024-02-16T09:34:55+06:00

Қазақстан Республикасындағы нарықтық қатынастарды дамыту, оның әлеуметтік қайта бағдарлануы барлық меншік нысанындағы кәсіпорындар жоспарларының орталығына адамның қажеттіліктері мен мүдделерінің алуан түрлілігін қояды. Бұл халықты тауарлар мен қызметтермен қамтамасыз етуді жақсартуға күш-жігердің шоғырлануынан көрінеді. Ел экономикасын дамытудың басым бағыттарының бірі қызмет көрсету саласын кеңейту болып табылады. Қызмет көрсету саласы-әлеуметтік өндіріс жүйесіндегі функционалдық мақсаты халық үшін қызметтер мен рухани игіліктерді өндіру мен сатуда көрініс табатын салалар мен қызмет түрлерінің жиынтығы.

Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Жаңа Қазақстан: жаңару және жаңғырту жолы» Қазақстан халқына Жолдауында «...Қазіргі дәуірде кез-келген прогрессивті ел үшін бәсекеге қабілетті және еркін бұқаралық ақпарат құралдарының болуы өте маңызды» деп атап өтілді. (2022 ж.) [1] Сонымен қатар, жерге орналастыру және кадастрлық қызметтер жүйесінде маркетингтік басқарудың жеткіліксіз деңгейі байқалады, дамудың стратегиялық бағыттарын таңдау мен негіздеуге кешенді көзқарас, жер ресурстары нарығының талаптарына жауап беретін маркетингтік стратегияларды әзірлеу әдістемесі жоқ.

КҮРІШ СУАРМАЛЫ ЖҮЙЕЛЕРІН СУМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ ЗЕРТТЕЛУ ТАРИХЫ

2024-02-20T09:45:07+06:00

Мақалада Сыр өңірінің басты ауылшаруашылық дақылы – күріш өсімдігінің суармалы жүйелерін сумен қамтамасыз етудің зерттелу тарихына ретроспективалық талдау жасалған. Күріш дақылының түп-тамыры Азия құрлығының орталық бөлігінде орналасқан Гималай тау сілемдерінің оңтүстік-шығыс баурайындағы Үнді мұхитынан соққан ылғалды ауа массаларының жолында орналақан жауын-шашыны мол жерлерден шыққан, яғни муссонды климаттың өсімдігі. Аридті климат жағдайында күрішті өсіру барысында ұдайы су қабатында ұстап отырып суару технологиясы пайдаланылады. Елімізде күріш шаруашылығы республиканың оңтүстік бөлігіндегі шөл-шөлейт зонасының оазистерінде, яғни шөбі шүйгін өзендердің аңғарында, нақты кезеңде Іле-Қаратал, Сырдарияның орта және төменгі ағысы бойында таралған. Қызылорда облысының аумағында күріш дақылы егістіктерінің алғашқы пайда болуынан қазіргі кезеңге дейін ғылыми әдебиетте нақтыланған бес кезеңіне сипаттама беріледі. Күрішті өсіру барысында суға бастырудың типтері жіктелген. Қызылорда облысының күріш инженерлік суару жүйелерінің деңгейін сараптау барысында суару массивтеріндегі экологиялық-мелиоративтік жағдайдың нашарлауының негізгі келесі себептері анықталған: мелиорация жүйелерінің техникалық деңгейінің жеткіліксіздігі; суармалы жерлердегі ауылшаруашылық дақылдарының нақты және жобалық құрылымдарының сәйкессіздігі; ауылшаруашылығы өндірісіндегі және жүйелерді пайдаланудағы еңбек мәдениетінің төмендігі; мелиорация жүйелерінің және оның объектілерінің моральды және физикалық тұрғыдан ескіруі

СОЯ СОРТТАРЫНЫҢ ҚУАҢШЫЛЫҚҚА ТӨЗІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ

2024-02-19T10:44:15+06:00

Соя сорттарының түрлі абиотикалық стресстерге және өзгеде жадайларға мүмкіндік төзімділігі әдетте тұқымдарда зерттелінеді, тұқымдарды өсіру барысында неше түрлі құбылыстардың әсері болады. Мәселен, қуаңшылыққа төзімділік осмотикалық қысым дәрежелері әр қилы осмотикалық ерітінділерде тұқымдардың өну, тұзға төзімділік - тұздық фонд және т.с.с. Біздің зерттеу жұмысымызда зертханалық жағдайда соя тұқымдарын мүмкіншілік қуаңшылығында төзімділігін айқындау әдістері қолданылды. Соя сорттарының қуаңшылыққа төзімділігін анықтау барысында сахароза ерітіндігінде тұқымдарының өнуін бақылау және қуаңшылыққа төзімділігі арасындағы байланыс (корреляциялық-регрессиялық) талдау арқылы айқындалды. Зерттеудің ары қарайғы жұмыстары далалық жағдайда вегетациялық кезеңдерін бақылау жұмыстарымен жалғастырылды. Қуаңшылыққа төзімділік 12, 14 және 16 атм. осмотикалық қысымдардағы сахароза ерітіндігінде, бақылау дистилденген су орталарында тұқымдардың өнгіштік реакциялары төзімділіктері бойынша қуаңшылыққа төзімді топтарына бөлуге мүмкіндік берді. Зерттеуге сояның Жансая (st), Бірлік, Ивушка, Алматы, Жалпақсай, Восточная красавица, Радость, Роза, Вита, Даная сорттары алынды. Осы аталған сорттар өзара қуаңшылыққа төзімділіктері деңгейлері бойынша үш топқа бөлінді: жоғары, орташа және орташадан төмен. Зерттеудің нәтижесінде соя сорттарының қуаңшылыққа төзімділіктерін сынау соңында сахароза ерітіндісінің 12, 14 және 16 атм осмотикалық қысымдарында Жалпақсай, Вита және Алматы сорттары жоғары, Даная сорты орташа жоғары, Бірлік, Ивушка, Радость, Роза, Восточная красавица орташа төзімді келді.

ПЕРИКАРПЫ БОЯЛҒАН КҮРІШ ГЕНОТИПТЕРІНІҢ СОҢҒЫ ҰРПАҚТАРЫНЫҢ ӨНІМДІЛІГІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

2024-02-13T10:55:16+06:00

Күріш – әлемдегі негізгі және ең маңызды астық дақылдарының бірі және миллиондаған адамдар үшін негізгі азық-түлік көзі болып табылады. Жыл сайын халық саны өсуде, сондықтан азық-түлікке деген сұраныс артады. Соңғы уақытта түрлі-түсті күрішке көбірек көңіл бөлінуде, өйткені оның тағамдық құндылығы мен денсаулыққа пайдасы ақ ұнтақталған күрішке қарағанда жоғары. Түстердің өзгеруіне жауапты қосылыстар тағамдық құндылығы жоғары флавоноидтар, антоцианиндер және проантоцианидиндер болып табылады. Мақалада Алматы облысы Балқаш ауданындағы Ақдала күріш өсіру алқабына бейімделген перикарпы боялған күріш өсімдігі сортүлгілерінің маңызды құнды-шаруашылық белгілерін сипаттайтын деректер келтірілген. Өнімділіктің сандық көрсеткіштері болып табылатын түптілігі, өсімдік биіктігі, масақшалар саны, 1000 дәннің салмағы зерттелді. Зерттеуге 16 будан, оның ішінде 5 қызыл және 11 қара дәнді, 1 дигаплоид және Альмавита сорты пайдаланылды. Негізгі сипаттамалар БРӨИ-де әзірленген нұсқауларға сәйкес 1-ден 9-ға дейінгі ұпайлармен бағаланды. Зерттеу нәтижесінде негізгі экономикалық құнды белгілері бойынша перикарпы боялған күріштің перспективті линиялары таңдалып алынды.

ОҢТҮСТІК-ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ЖАҒДАЙЫНДА ТЫҢАЙТҚЫШТАР ЖҮЙЕСІНІҢ БИОМЕТРИЯЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРГЕ ЖӘНЕ КАРТОП ӨНІМДІЛІГІНЕ ӘСЕРІ

2024-02-12T15:45:50+06:00

Мақалада тыңайтқыштардың биометриялық көрсеткіштерге және картоп өнімділігіне әсерін зерттеу нәтижелері берілген. Шетелдік картоп сорттарымен және жергілікті стандартты Тянь-Шань сортымен жүргізілген егістік тәжірибелерінде картоп үшін топыраққа тыңайтқыштар енгізу өсімдіктің биіктігін, сабағы мен жапырақтарын, сондай-ақ түйнектер санын көбейтуге көмектесетіні анықталды. бұта.

Минералды тыңайтқыштарды (N₂₂₅P₁₃₅K₁₈₀) жоғары мөлшерлемелерді енгізу және органикалық және минералды тыңайтқыштарды (N₁₉₀P₁₁₀K₁₅₀ + көң, 40 т/га) біріктіріп енгізу тәжірибелік нұсқаларында картоп өсімдіктерінің тіршілік етуінің ең жоғары көрсеткіштері атап өтілді. Сонымен, бұл нұсқалардағы өсімдіктің биіктігі 67-82 см, сабағының саны 5,3-6,1 дана, жапырақ саны 116-145 дана, түйнектер саны бір бұтада 11,6-14,7 дана болды.

Картоп өсімдіктерінің күшті дамыған биомассасының қалыптасуы бақылаумен салыстырғанда (тыңайтқышсыз) түйнектерден жоғары өнім алуға ықпал етті. Орта есеппен 2 жыл бойы жүргізілген зерттеулерде тыңайтқыш енгізген нұсқаларда картоп түйнектерінің өнімділігі 26,0-38,4 ц/га құрады, бұл бақылаудан 39,46-66,53% жоғары.

Өнімділігі жағынан картоп сорттарының ішінде тыңайтқышқа ең сезімтал «Аладин» және «Инноватор» сорттары болды. Бұл сорттардың тыңайтқыш енгізген нұсқаларындағы өнімділігі сәйкесінше 33,5-40,8 ц/га және 31,8-38,4 ц/га құрады, бұл бақылаудан 54,69-66,53% және 37,07-65,52% жоғары.

Осылайша, зерттеу нәтижелері картоп үшін топыраққа тыңайтқыштарды енгізу оның өнімділігін арттырудың тиімді әдісі екенін көрсетеді. Бұл жағдайда минералды тыңайтқыштардың жоғары нормасы (N₂₂₅P₁₃₅K₁₈₀) және органикалық және минералды тыңайтқыштарды (N₁₉₀P₁₁₀K₁₅₀ + көң, 40 т/га) біріктіріп енгізу ең тиімді болып табылады.

САРЫ ТАТҚА (PUCCINIA STRIIFORMIS F. SP. TRITICI) ТӨЗІМДІЛІК БАҒЫТЫНДА, КҮЗДІК БИДАЙ СЕЛЕКЦИЯСЫНА АРНАЛҒАН БАСТАПҚЫ МАТЕРИАЛ

2024-02-26T17:18:07+06:00

Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету бидайдың жоғары өнімділігіне, ауру қоздырғыштарына және абиотикалық әсерге төзімділігіне бағытталған. Ауру қоздырғыштарына төзімділік, өсімдіктер селекциясындағы бағдарламалардың маңызды бағыты болып табылады, өйткені кез келген жақсы шыққан сорт түпкілікті пайдалану үшін, жоғары өнімділікке, ауруға төзімділікке және басқа да шаруашылық-құнды сипаттамаларға ие болуы керек. Қазақстанның оңтүстік-шығысында күздік бидай ауруларының ішінде зиянды қоздырғыштардың бірі – сары тат (Puccinia striiformis f. sp. tritici). Өсірілетін бидай сорттарының көпшілігі ауру қоздырғышына сезімтал, сондықтан осы қауіпті ауруға төзімділік қабілетін үнемі бақылау, зерттеу және селекцияға жаңа бастапқы формаларды ұсыну, бұл бағыттағы үлкен қажеттілік болып табылады. Төзімді сорттарды қолдану, өсіру егін шығынын азайтудың ең тиімді және экологиялық таза әдісі болып табылады.

Жасанды індет аясы жағдайында, күздік бидайдың төзімділік көздерін іздеу мақсатында, Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының тәжірибелік стационарында (N43,238193° E76,696753°) селекциялық-иммунологиялық зерттеулер жүргізілді. Бұл мақалада күздік бидайды түр ішілік будандастыру арқылы алынған гибридті популяцияларының төзімді формаларын фенотиптік іріктеу, олардың P. striiformis қоздырғышына иммунологиялық сипаттамалары бойынша ғылыми жұмыс нәтижелері берілген. Өнімділіктің төзімділікпен үйлесуі, жаңа селекциялық линияларды сәтті алудың және сорттарды жеделдетіп шығарудың анықтаушы факторы болып табылады. Мұндай құнды күздік бидай линиялары жаңа сорттар үшін ата-аналық формасы және астық өсіру аймақтары үшін патогенге төзімділіктің доноры бола алады.

АШЫҚ ҚАРА-ҚОҢЫР ТОПЫРАҚ ЖАҒДАЙЫНДА ЖҮГЕРІНІҢ ӨСІП-ДАМУЫ МЕН ӨНІМДІЛІГІН АРТТЫРУДА БИООРГАНИКАЛЫҚ ТЫҢАЙТҚЫШТЫҢ ӘСЕРІ

2024-02-14T08:58:53+06:00

Мақалада Қазақстанның оңтүстік-шығысында жүгері өсіру кезінде қолданылатын отандық «БиоЭкоГум» сұйық биоорганикалық тыңайтқыштың қолдану мәселелері қарастырылды. Зерттеу нәтижелері бойынша, тұқымдарды «БиоЭкоГум» сұйық биоорганикалық тыңайтқыш ерітіндісімен егу алдында өңдеу өсімдіктің өнгіштігін 10-30 % - ға жоғарлатты. Дақылдардың вегетациялық кезеңдер бойынша бүрку өсімдіктің өсуі мен дамуын күшейтті, өнімділігін 14-тен 80 %-ға дейін жоғарлатты, биомассаның өсуіне ықпал етеді жүгері тамырларын 50 %-ға арттырады. Биоорганикалық тыңайтқыштың құрамында өсімдіктерге қажетті макро және микроэлементтер бар, жүгеріні өңдеу және бүрку Қазақстанның оңтүстік-шығысында кеңінен қолдану үшін ұсынылады.

ӘР ТҮРЛІ СУҒАРУ ЖАҒДАЙЫНДА МАЙБҰРШАҚ СОРТҮЛГІЛЕРІНІҢ ӨНІМДІЛІК БЕЛГІЛЕРІН АНЫҚТАУ

2024-02-09T14:38:51+06:00

Ауылшаруашылық өсімдіктерінің өнімділік көрсеткіші - сапалы, жалпылама көрсеткіштік факторлар кешеніне тікелей қатысы бар. Өнімділік мәніне ауқымды әсеретуші табиғи-климаттық жағдайдан өзгеде егіншілік жұмыстары, өсіру жағдайлары және агротехника, ең маңызды көрсеткіш дақылдарды суғару жағдайларын айтуға болады. Зерттеу жұмыстарының нәтижесінде майбұршақ сортүлгілерінің өнімділігі анықтау жылдарына табиғи-климаттық және әртүрлі суғару жағдайларына тура қатысы барлығы айқындалды. Біздің зерттеу жұмыстарымыз егістік және зерханалық жағдайларда жүргізілді. Дәстүрлі және тамшылатып егістік суғару жағдайларында майбұршақ сортүлгілерінің жалпы өнімділік және құрылымдық элементтері салыстырылды. Келесі зерттеу зертханалық жағдайда майбұршақ өсімдіктерінің өнімділік құрылымдары мен биометриялық есептеулері ауылшаруашылығы дақылдарының Мемлекеттік сортсынақ әдістемесі арқылы жүргізілді. Зерттеу жұмыстарына майбұршақтың Ивушка (st), Русия, Баян, Алуа, Алматы, Искра, Мисула, Зара, Жалпақсай, Роза сортүлгілері алынды. Аталған сортүлгілердің дәртүрлі және тамшылатып суғару жағдайларында өнімділік пен өнім құрылымдық элементтерінің салыстырмалы көрсеткіштерінің анықталды. Зерттеу нәтижесінде алынған сортүлгілер ішінде өнімділіктің және құрылымдық элементтерінің түрлі дәрежедегі көрсеткіштерге ие болуының бірден бір себебі ауа-райы және дәстүрлі мен тамшылатып суғару жағдайларына тікелей байланысты болды.

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЖЕМІС ӨСІРУДІҢ ОҢТҮСТІК АЙМАҒЫНДАҒЫ ГРЕК ЖАҢҒАҒЫНЫҢ НЕГІЗГІ АУРУЛАРЫН АНЫҚТАУ

2024-02-19T10:46:54+06:00

Қазақстан Республикасында жаңғақ дақылдарын өнеркәсіптік өсіруге қолайлы топырақ-климат жағдайлары, әсіресе оңтүстік өңірдің қолайлылығы ықпал етеді, бұл болашақта осы бағалы өсімдіктің жоғары өнімін алуға мүмкіндік береді. Жаңғақ дақылдарының өнімділігіне айтарлықтай зиян келтіретін аурулардан қорғау олардың өнімділігін арттыруға бағытталған негізгі шаралардың бірі болып табылады. Жаңғақ дақылдарын өсірудегі ең маңызды мәселе - оны бактериялық және саңырауқұлақ қоздырғыштарынан босату. Қазақстанда жаңғақ дақылдарының аурулары мен зиянкестерінің түрлік әртүрлілігін зерттеу бойынша мақсатты зерттеулер жүргізілген жоқ. Жүргізілген зерттеулердің жаңалығы - Қазақстанда алғаш рет микробиологиялық және молекулалық-генетикалық әдістер негізінде жеміс өсірудің оңтүстік аймағы жағдайында грек жаңғағының саңырауқұлақ және бактериялық аурулары анықталды.

Зерттеу нәтижелері оқшауланған ауру қоздырғыштардың көпшілігі саңырауқұлақтар, сондай-ақ жаңғақ ауруын тудыратын бактериялардың бірнеше түрі екенін көрсетті. Саңырауқұлақтардың 4 тұқымдары: Alternaria, Fusarium - саңырауқұлақ ауруларының қоздырғыштары; Aspergillus, Penicillium - қайталама популяция ретінде; сонымен қатар бактериялардың 2 тұқымдары: Pantoea, Pseudomonas, бактериялық аурулардың қоздырғыштары ретінде анықталды. Геномдық ДНҚ негізіндегі ПЦР арқылы саңырауқұлақтар мен бактериялық аурулардың қоздырғыштарын молекулалық сәйкестендіру зерттелген грек жаңғағының үлгілерінде фитопатогенді саңырауқұлақтар ретінде: Alternaria alternata, Fusarium solani, сонымен қатар фитопатогенді бактериялар: Pantoea agglomerans, Pseudomonas syringae, Pseudomonas oryzahabitans қоздырғыштары анықталғанын көрсетті. Жүргізілген зерттеу нәтижелері грек жаңғағының өнімділігін арттыру мақсатында оларды зиянды аурулардан қорғау жүйесін құруға мүмкіндік береді.

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТҰЗДАНҒАН ЖӘНЕ БАТПАҚТАНҒАН (АРТЫҚ ЫЛҒАЛДАНҒАН) ТОПЫРАҚТАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЖАҚСАРТУ ЖОЛДАРЫ

2024-02-05T10:10:24+06:00

Мақалада Қазақстанның топырақ-климаттық аймақтары бойынша тұзданған және батпақтанған топырақтардың таралу заңдылықтары баяндалған, геологиялық дамуына байланысты тұздардың жинақталу үрдістерінің ерекшеліктері келтірілген және топырақ-галогеохимиялық өңірлері бөлінген. Оларды игеру бойынша мелиоративтік іс-шаралар ұсынылады. Хлоридті-сульфатты түрде тұзданған сазды гидроморфты шалғынды сортаңдарды мелиорациялаудың ең тиімді әдісі ашық терең көлденең дренаж аясында шаю болып табылады. Іле Алатауы бөктеріндегі жазықтықтағы шалғынды сортаңдарды 5000 м³ /га су нормасымен шаю, 0-80 см топырақ қалыңдығының тұзсыздануын қамтамасыз етеді. Кебірленген шалғынды-қоңыр топырақтардың содалы тұздануы кезінде күкірт қышқылының 1% ерітіндісін 2,1 және 4,2 т/га мөлшерде енгізу түтікше ерітіндісінің иондық құрамын содалыдан сульфаттыға қарай трансформациялауды қамтамасыз етеді, соңғысы шаю арқылы жойылады. Батпақты (артық ылғалданған) топырақтарда жоғары өнімді шалғынды агроценоздарды қалыптастыру және шалғынды биоценоздарды сақтау ең ұтымды әдіс болып табылады.

БАҚША ДАҚЫЛДАРЫНЫҢ ЖЕМІСТЕРІ НЕГІЗІНДЕ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ БАҒЫТТАҒЫ КӨПКОМПОНТТІ ШЫРЫНДАР ӨНДІРУДІҢ РЕЦЕПТУРАСЫН ЖӘНЕ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ РЕЖИМДЕРІН ЖАСАУ

2024-02-23T16:51:49+06:00

Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университетінің Тағам өнімдерінің технологиясы және сапасы ғылыми-білім беру инновациялық орталығының зертханалық жағдайында өсімдік тектес қоспалармен байытылған бақша дақылдарының жемістері негізінде көпкомпонентті шырындар өндірудің рецептуралары мен технологиялық режимдерін жасау бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілді.

Көпкомпонентті шырындардың рецептурасын жасау кезінде органолептикалық көрсеткіштерге ерекше назар аударылды. Дайындалған шырын композициялары балдық жүйе арқылы органолептикалық бағалаудан өтті. Компоненттерді таңдау өсімдік тектес байытқыш қоспаларды пайдалана отырып, шырындардың функционалдық бағытына қарай анықталды.

Негізгі және қосымша шикізаттың тәжірибе жүзінде бекітілген түпнұсқа комбинациялары негізінде дайын өнімнің жоғары дәмдік қасиеттерін сақтай отырып, негізгі нутриенттердің оңтайлы балансын қамтамасыз ететін рецептуралар жасалды.

Дәмін, иісін, түсін және консистенциясын қалыптастыру және жақсарту мақсатында рецептураға консервіленген жеміс шырындары (алма, қара өрік, алмұрт) және консервіленген көкөніс шырындары (жасыл болгар бұрышы, қызылша, сәбіз шырындары) енгізілді, шырындарға функционалды бағыт беру үшін дәрілік өсімдік шырындар, атап айтқанда, алоэ, мелисса және қалақай шырындары қолданылды.

Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде бақша дақылдары негізінде функционалды бағыттағы көпкомпонентті шырындар алудың технологиялық режимдері дайындалды.

Бақша дақылдары негізінде функционалды бағыттағы көпкомпонентті шырындардың дайындалған рецептураларын және өндірудің технологиялық режимдерін қайта өңдеу өнеркәсібінің кәсіпорындарының өндірістік жағдайларына ендіруге болады.

БАҚША ДАҚЫЛДАРЫ ЖЕМІСТЕРІ НЕГІЗІНДЕГІ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ БАҒЫТТАҒЫ СМУЗИДІҢ САПА КӨРСЕТКІШТЕРІН ЗЕРТТЕУ

2024-02-13T09:21:29+06:00

Өсімдік тектес қоспалармен байытылған бақша дақылдарының жемістеріне негізделген смузилердің оңтайлы композицияларының органолептикалық көрсеткіштері технологияларды өндірістік сынау кезеңінде Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университетінің Тағам өнімдерінің технологиясы және сапасы ғылыми-білім беру инновациялық орталығы жағдайында зерттелді. Жасалған смузи композициялары баллдық жүйені қолдану арқылы органолептикалық бағалаудан өткізілді. Органолептикалық талдау кезінде дегустациялық комиссия салмақ коэффициентіне ие әрбір көрсеткішті зерттеу кезінде өнімнің сапасына сәйкес келетін 0,5 қадаммен 1-ден 10 баллға дейінгі баға қолданылды: дәмі – 0,2; иісі – 0,35; түсі – 0,2; консистенциясы – 0,25.

Бақша дақылдары жемістері негізіндегі функционалдық бағыттағы смузидің құрамын органолептикалық бағалаудың жалпы балы профилограмма түрінде ұсынылды.

Ең жоғары органолептикалық бағаны қанық күлгін түске, көкжидек пен қауынның айқын хош иісіне, қауын мен қара өрік ноталары сезілетін көкжидектің жағымды дәміне, біркелкі және нәзік консистенцияға ие қауын негізіндегі «Тазартатын» смузи қамтамасыз етті.

«Зәр айдайтын», «Өт айдайтын», «Тыныштандыратын» смузи композициялары 9,7-9,8 балл шегіндегі органолептикалық бағаны көрсетті.

Органолептикалық көрсеткіштердің ең төменгі бағасына ерекше ашық жасыл түсті, тәтті қауын мен шөптің дәмі және қауын мен саумалдықтың хош иісі айқын сезілетін, біртекті және жеңіл консистенциялы қауын-асқабақ негізіндегі «Сергітетін» смузи ие болды.

Ақуыздың, майдың, көмірсулардың, құрғақ заттардың массалық үлестері, титрленетін қышқылдық, С және β-каротин дәрумендері, кальций, магний және темір сияқты физика-химиялық көрсеткіштерді анықтау бойынша зерттеулер «НУТРИТЕСТ» ЖШС аккредиттелген сынақ зертханасы жағдайында жүргізілді.

АЛМА ПАРАМЕТРЛЕРІН САНДЫҚ ӘДІСПЕН АНЫҚТАУ АЛГОРИТМІ МЕН БАҒДАРЛАМАСЫ

2024-03-11T11:20:40+05:00

Бұл мақала алма параметрлерін автоматты түрде анықтауға арналған алгоритм мен бағдарламалық жасақтаманы әзірлеуге және мұқият талдауға бағытталған зерттеуге және компьютерлік көруді қолдана отырып, олардың суреттерін талдауға негізделген. Мақалада келтірілген әдіс Python бағдарламалау тілінде жүзеге асырылатын OpenCV компьютерлік көру кітапханасын қолдана отырып, алма кескіндерін талдауға негізделген. Әзірленген алгоритм алманың бірқатар негізгі сипаттамаларын, соның ішінде олардың диаметрін, биіктігін, ауданын, бетіндегі қызыл түс пайызын автоматты түрде анықтауға және ықтимал сыртқы ақауларды анықтауға мүмкіндік береді. Зерттеу аясында алманың сыртқы параметрлері негізінде олардың сапалық сипаттамаларына талдау жасалды. Бұл кескінді талдау арқылы, осы параметрлерді автоматтандырылған түрде анықтауға арналған мамандандырылған процедураларды жасауға мүмкіндік берді. Әдістеменің тиімділігін тексеру барысында эксперименттер жүргізілді, онда дәстүрлі өлшеу әдістерімен алынған нәтижелер автоматтандырылған цифрлық қондырғы негізінде алынған нәтижелермен салыстырылды. Зерттеу нәтижесінде алынған нәтижелер штангенциркульмен өлшенген және әзірленген бағдарлама арқылы анықталған жемістің диаметрі мен биіктігінің мәндерінің практикалық сәйкестігін растады. Сонымен қатар, әзірленген алгоритм мен бағдарлама алманың негізгі параметрлерін ғана емес, сонымен қатар олардың бетіндегі көлденең қиманың ауданы мен қызыл түс пайызын талдауға мүмкіндік береді. Нәтижесінде, әзірленген әдіс эксперименттердің нәтижелерімен дәлелденген дәстүрлі қол әдістерімен салыстырғанда алма параметрлерін анықтау процесін едәуір жеделдетуге мүмкіндік береді.

ТӨМЕН РАМАЛЫ ТІРКЕМЕНІ ПАЙДАЛАНЫП ЖҰМСАҚ КОНТЕЙНЕРЛЕРДЕ ЖАСЫЛ МАССАНЫ ВАКУУМДАУ АРҚЫЛЫ СҮРЛЕМ ДАЙЫНДАУ

2024-02-09T14:44:44+06:00

Жемшөптердің ішінде, әсіресе малды қорада ұстау кезеңінде (маусымға қарамастан), сүрлем сүтті мал шаруашылығы үшін үлкен үлесті алады (65% дейін). Сүт нарығы, Қазақстанның Сүт одағының бағалауы бойынша, Республикада сүттің шамамен 78 % -. шағын шаруа қожалықтары береді, қалғаны мамандандырылған фермалардың үлесіне тиесілі. Сүрлемді дайындау және сақтау кезінде қолданыстағы әдістердің жетілмегендігіне байланысты жемшөптің жоғалуы 5-тен 35% - ға дейін. Сондықтан негізгі азықтың тағамдық құндылығы жеткіліксіз және техникалық базаның болмауына байланысты оны сақтаудың қиындығы сүтті мал шаруашылығының рентабельділігінің төмендеуіне әкеледі. Мақалада комбайнның астынан сүрлем массасын ваккумдауға арналған техникалық құралдармен толықтыру арқылы стандартты төмен рельсті тіркеменің функционалдығы көрсетілген. Жұмыс принципі және белгілі әдісті мобильді әдістің жаңа үлгісінен ажырату. Агрегаттың әрбір механизмі орындайтын процестер мен операциялар теориялық сипатталған. Жаңа әдіс алгоритмі 6 операциядан тұрады. Гантаның жетілдірілген әдіспен орындалған операцияларға қатысты салыстырмалы кестелері ұсынылған, жаңа әдістің жалпы уақыты 46 минутты құрады, осылайша оны қолдану тиімділігін көрсетеді.